“`html
Dünya Gazetesi yazarı Naki Bakır, dış ticaret verileri üzerine yaptığı değerlendirmede önemli bulgulara yer verdi:
Parasal sıkılaştırmaya dayalı ekonomik programın 17 ay süresince uygulandığı dönem boyunca dış ticaret açığı ekim itibarıyla 77,9 milyar dolara düşerek son 28 ayın en düşük seviyesine ulaştı. Yıllık açık, geçen yıl 34,8 milyar dolarlık bir düşüş yaşarken, program süresince 41,4 milyar dolar azaldı. Açıktaki bu daralmanın en önemli nedeni, getirilen kotaların ve sanayi üretiminde yaşanan yavaşlama ile birlikte altın ithalatındaki düşüştür. Bu durum, sektördeki enerji ve ara malı ithalatında hızlı bir azalma gözlemlenmesine yol açtı.
Program süresince ihracattaki artış, beklenenin altında kalırken, ithalattaki keskin düşüş açık rakamlarını hızla aşağı çekti. Bunun yanı sıra, tüketim malı ithalatı ise artış göstermeye devam etti. Tüketim malı ithalatındaki bu artış, üretimdeki yavaşlamanın ve dış ticaret açığındaki küçülmenin milli gelire olan etkilerini, 2024’ün 3. çeyrek verileri ile daha net bir şekilde göreceğiz.
EKİM AYINA AİT VERİLER
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ticaret Bakanlığı ile iş birliği içerisinde gerçekleştirdiği dış ticaret verilerinin ekim ayı sonuçlarını duyurdu. İhracat, geçen yılın aynı dönemine kıyasla %3,1 artarak 23 milyar 500 milyon dolar seviyesine ulaştı. İthalat ise 29 milyar 409 milyon dolar olarak gerçekleşti. Ekim ayında dış ticaret açığı ise, önceki yılın aynı dönemine göre %10,5 değer kaybederek 5 milyar 909 milyon dolara düştü. Geçen yıl ekimde %77,5 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, bu yıl %79,9’a çıkarak 2,4 puanlık bir artış gösterdi.
Ocak-ekim döneminde, ihracat %3,1 artarak 216 milyar 195 milyon dolar olurken, ithalat %7,2 azalarak 282 milyar 48 milyon dolara geriledi. Bu sayede 94 milyar 266 milyon dolardan 65 milyar 853 milyon dolara düşen dış ticaret açığı %30,1 azaldı. Geçen yılın aynı döneminde %69 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, bu yıl %76,7’ye yükseldi.
YILLIK AÇIKTA ÖNEMLİ DARALMA
Ekim sonu itibarıyla yıllık ihracat 262,2 milyar dolara, ithalat ise 340,1 milyar dolara ulaştı. Böylece yıllık dış ticaret açığı 77,9 milyar dolara geriledi. Ekim ayı sonları itibarıyla yıllık açık, Haziran 2022’den sonra en düşük seviyeye inmiş oldu.
Geçen yılın Temmuz ayından itibaren uygulamaya konulan parasal sıkılaştırma programı öncesinde, Haziran 2023 itibarıyla yıllık dış ticaret açığı 119,3 milyar dolara ulaşmıştı. Bu çerçevede, programın 17 aylık uygulama süresince yıllık açık 41,4 milyar dolar düşerken, ihracatta 10,6 milyar dolarlık bir artış görüldü, ithalat ise 30,8 milyar dolar azaldı.
Ekim ayı itibarıyla yıllık dış ticaret açığında geçen yıla göre 34,8 milyar dolarlık bir küçülme söz konusu oldu. Geçen yıl ekim sonu itibarıyla yıllık açık 112,8 milyar dolardı. Ekim ayları itibarıyla yıllık ihracat 7,7 milyar dolar artarken, ithalat ise 27,1 milyar dolar azaldı.
ARA MAL İTHALATINDA DÜŞÜŞ, TÜKETİM MALINDA ARTIŞ
Dış ticarette son bir yılda yaşanan iyileşmeye bakıldığında, bunun başlıca kaynağının ihracat artışından ziyade ithalattaki hızlı düşüş olduğu görülüyor. İthalattaki azalma, ara malı / hammadde ithalatındaki büyük düşüşten kaynaklanıyor ve bu durum, ekonominin üretim tarafındaki daralmayı işaret ediyor.
Ekim ayında, geçen yılın aynı dönemine göre %6,2 oranında düşüş gösteren ara malı ithalatı 18,4 milyar dolar olurken, bu dönemin on aylık toplamı %12,9 düşüşle 175,8 milyar dolara geriledi. Ekim 2023 itibarıyla yıllık ara malı ithalatı 235,2 milyar dolar; bir önceki yıla göre %13 azalmıştır. Son bir yılda ara malı ithalatı ise, 35,1 milyar dolar geriledi.
Buna karşın, son bir yılda tüketim malı ithalatı %15,7 oranında artarak 52,6 milyar dolara ulaştı. Yıllık bazda yatırım malı ithalatı ise %1,1 artışla 51,7 milyar dolara ulaştı. Böylece, tüketim malı ithalatına yapılan harcama, yeni yatırımlara karşılık gelen yatırım malı ithalatına ödenen döviz tutarının üzerindedir.
SANAYİ HAMMADDESİNDE KESKİN DÜŞÜŞ
İthalattaki azalmaya, başka bir deyişle dış ticaret tablosundaki iyileşmeye en büyük katkıyı sanayinin üretimlerini kısması sonucunda girdi ithalatını azaltması sağladı. Ekim ayı sonu itibarıyla sanayi için işlenmiş hammadde ithalatı, geçen yılın aynı dönemine göre 22,9 milyar dolara gerileyerek 109,4 milyar dolara düşmüş, önceki yıl bu rakam 132,2 milyar dolardı.
TÜİK’in açıkladığı verilere göre “gizli veri” olarak geçen enerji ürünlerinin ithalatı 6,2 milyar dolar gerileyerek 35,3 milyar dolara, işlem görmüş diğer yakıt ve yağlar ise 1,4 milyar dolar azalarak 23,1 milyar dolara indi. Sanayi için işlem görmemiş hammadde, işlenmemiş yakıt ve yağlar, yatırım mallarının parçaları, taşımacılık araçlarının parçaları gibi girdilerin yıllık ithalatı toplamda 4,7 milyar dolar azalarak 67,5 milyar dolara geriledi.
BİR YILDA İTHAL OTOYA 18 MİLYAR DOLAR
Son bir yıl içerisinde 52,6 milyar dolara ulaşan tüketim malı ithalatı içerisinde, en büyük kalemi 17,7 milyar dolarla otomobil ithalatı oluşturdu. Ancak, otomobil ithalatı önceki yıllara göre artık eski hızını kaybetti ve %5,2 artışla 867 milyon dolarlık bir artış gösterildi. En büyük artış ise %67,5’le dayanıklı tüketim mallarında yaşandı; son bir yılda dayanıklı tüketim malları ithalatı 4,4 milyar dolar artış göstererek 10,8 milyar dolara ulaştı.
Bir yıllık döneme bakıldığında yarı dayanıklı tüketim malı ithalatı %14,2 artışla 8,3 milyar dolara, dayanıksız tüketim malı ithalatı ise %3,2 artışla 6,8 milyar dolara yükseldi. Gıda ve içecek sanayi ürünlerinden işlenmemiş tüketim mallarının ithalatı %4,5 azalarak 2,6 milyar dolara gerilerken, işlenmiş tüketim mallarının ithalatı %5,5 artarak 4,4 milyar dolara ulaştı. Tüketim malı kategorisinde, sanayiyle alakalı olmayan taşıma araçlarının ithalatı %43,3 artışla 1,4 milyar dolara, motorin ve diğer hafif yakıtların ithalatı ise %26,8 artarak 711 milyon dolara ulaştı.
patronlardunyasi.com
“`
